Dolandırıcılık suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesinde tanımlanan ve “hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak kendisine veya başkasına bir yarar sağlama” şeklinde özetlenebilen bir suç tipidir. Dolandırıcılık suçu, hem maddi hem de manevi zararlara yol açabilen ve toplumda güven duygusunu zedeleyen ciddi bir suçtur. Bu makalede, dolandırıcılık suçu ile ilgili aşağıdaki altbaşlıklar altında bilgi verilecektir:
– Dolandırıcılık suçunun unsurları
– Dolandırıcılık suçunun türleri
– Dolandırıcılık suçunun cezası
– Dolandırıcılık suçunun önlenmesi
Dolandırıcılık suçunun oluşması için, dört temel unsurun birlikte gerçekleşmesi gerekir. Bunlar:
– Hileli davranış
– Aldatma
– Yarar sağlama
– Zarar verme
Hileli davranış, dolandırıcının gerçeğe aykırı veya eksik beyanlarda bulunması, gerçeği gizlemesi, sahte belge veya kimlik kullanması, teknik araçlarla yanıltıcı işaretler vermesi gibi yollarla mağduru kandırmaya yönelik eylemleridir. Hileli davranışın niteliği, dolandırıcının kastının varlığını ve yoğunluğunu gösterir. Hileli davranışın basit olması halinde, dolandırıcılık suçu değil, haksız aracılık suçu oluşur.
Aldatma, hileli davranış sonucunda mağdurun iradesinin yanlış yönlendirilmesi ve dolandırıcıya inanmasıdır. Aldatma, mağdurun iradesinin serbest olmaması anlamına gelmez. Mağdur, hileli davranışın etkisi altında kalsa da, iradesini kullanarak bir işlem yapmıştır. Ancak bu işlem, dolandırıcıya yarar sağlayacak ve kendisine zarar verecek şekildedir.
Yarar sağlama, dolandırıcının aldatma sonucunda kendisine veya başkasına bir menfaat elde etmesidir. Yarar sağlama, maddi veya manevi olabilir. Maddi yarar sağlama, dolandırıcının para, mal, hak gibi ekonomik değerler kazanmasıdır. Manevi yarar sağlama, dolandırıcının prestij, ün, saygınlık gibi değerler kazanmasıdır.
Zarar verme, mağdurun aldatma sonucunda kendisine veya başkasına ait bir değerden yoksun kalmasıdır. Zarar verme de maddi veya manevi olabilir. Maddi zarar verme, mağdurun para, mal, hak gibi ekonomik değerler kaybetmesidir. Manevi zarar verme, mağdurun prestij, ün, saygınlık gibi değerler kaybetmesidir.
Dolandırıcılık suçu, Türk Ceza Kanunu’nda farklı türleriyle düzenlenmiştir. Bu türler şöyledir:
– Nitelikli dolandırıcılık
– Resmi belgede sahtecilik suretiyle dolandırıcılık
– Bilgisayar sistemleri aracılığıyla dolandırıcılık
– Kredi kartları veya banka kartlarının kötüye kullanılması suretiyle dolandırıcılık
– Taksirle dolandırıcılık
Nitelikli dolandırıcılık, dolandırıcının hileli davranışını daha ağır bir şekilde gerçekleştirmesi veya daha büyük bir zarara yol açması halidir. Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesinde, nitelikli dolandırıcılık için şu haller sayılmıştır:
– Kamu kurum veya kuruluşlarının veya kamu yararına çalışan dernek veya vakıfların yararına sağlanan hakların kötüye kullanılması
– Kamu kurum veya kuruluşlarının veya kamu yararına çalışan dernek veya vakıfların zararına olacak şekilde yarar sağlanması
– Bir suç işlemek amacıyla örgüt kurulması, bu örgüte üye olunması veya bu örgüte yardım edilmesi
– Hukuki bir işlem yapma yetkisi olmayan bir kimseye vekalet verilmesi
– Bir meslek veya sanatın icrasına ilişkin belge veya unvanın kullanılması
– Bir taahhüdün yerine getirilmeyeceğinin bilinmesi
– Bir kimseye karşı birden fazla kişiyle birlikte hareket edilmesi
– Mağdurun yaşı küçük, akıl hastası, akıl zayıflığı, algılama güçlüğü olan veya savunmasız durumda bulunan kişilerden olması
– Mağdurun duygusal veya dini inançlarından yararlanılması
– Mağdurun ekonomik sıkıntısı, cehaleti, korkusu veya ihtiyacından yararlanılması
Nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası, basit dolandırıcılık suçunun cezasının iki katından az olamaz.
Resmi belgede sahtecilik suretiyle dolandırıcılık, dolandırıcının resmi bir belgeyi sahte olarak düzenlemesi, değiştirmesi, yok etmesi veya gizlemesi suretiyle mağduru aldatması halidir. Resmi belge, devletin ya da kamu tüzel kişilerinin yetkili organları tarafından düzenlenen ve hukuki sonuç doğuran belgelerdir. Örneğin, nüfus cüzdanı, ehliyet, tapu senedi, diploma gibi belgeler resmi belgedir.
Resmi belgede sahtecilik suretiyle dolandırıcılık suçunun cezası, basit dolandırıcılık suçunun cezasının iki katından az olamaz. Ayrıca, resmi belgede sahtecilik suçu da ayrıca cezalandırılır.
Bilgisayar sistemleri aracılığıyla dolandırıcılık, dolandırıcının bilgisayar sistemlerini kullanarak mağduru aldatması halidir. Bilgisayar sistemleri, bilgisayarlar, telefonlar, tabletler gibi elektronik cihazlar ve bunlara bağlı ağlar ve veri tabanlarıdır. Örneğin, internet bankacılığı, e-ticaret siteleri, sosyal medya platformları gibi alanlarda bilgisayar sistemleri aracılığıyla dolandırıcılık yapılabilir.
Bilgisayar sistemleri aracılığıyla dolandırıcılık suçunun cezası, basit dolandırıcılık suçunun cezasının iki katından az olamaz. Ayrıca, bilgisayar sistemlerinin engellenmesi, bozulması veya verilerin yok edilmesi gibi hallerde de ayrıca ceza verilir.
Kredi kartları veya banka kartlarının kötüye kullanılması suretiyle dolandırıcılık, dolandırıcının sahte kart kullanımı, kart bilgilerini ele geçirme veya başka birinin kartını izinsiz kullanma yoluyla mağduru aldatmasıdır. Bu tür dolandırıcılık vakaları, teknolojik gelişmelerle birlikte artış göstermiştir.
Kredi kartları veya banka kartlarının kötüye kullanılması suretiyle dolandırıcılık suçunun cezası, basit dolandırıcılık suçunun cezasının iki katından az olamaz. Ceza, suçun işlenme yöntemine göre değişebilir. Örneğin, sahte kart kullanımı veya kart bilgilerinin ele geçirilmesi gibi durumlarda farklı cezalar uygulanabilir.
Dolandırıcılık suçu, hem kamu düzenini hem de bireysel hakları ihlal eden ciddi bir toplumsal sorundur. Bu nedenle, dolandırıcılık suçunun cezası, hem suçun niteliği hem de suçun işleniş şekli ve sonuçlarına göre değişkenlik göstermektedir.
Dolandırıcılık suçlarından korunmak için alınabilecek bazı önlemler bulunmaktadır:
Bu önlemlerin yanı sıra, toplumsal bilincin artırılması ve eğitim çalışmalarının yapılması da dolandırıcılık suçlarının önlenmesine katkı sağlayabilir. Toplumun genelinde dolandırıcılık konusunda bilinçli ve bilgili bireylerin olması, suçun azaltılmasına yardımcı olabilir.
